واژه گمرک
که معادل آن در زبان انگلیسى Customs و
در زبان فرانسه Douane مى‌باشد
و بنابر قول مشهور محققین و مورخین، مشتق از کلمهٔ لاتین Commerciam به معنى تجارت و مبادله کالا بوده
که خود این کلمه مشتق از ریشهٔ یونانیCummerx
(کومرکس) به معنى حقوق به کالا و
مال‌التجاره مى‌باشد.
و در زبان
ترکى به شکل واژهٔ Kumruk (کومروگ)
یا Gumruk رواج یافته است.
این واژه
بعدها در دوران صفویه به واسطهٔ همجوارى ایران با ترکیه در کشور ما نیز متداول
شده است.
شوراى
همکارى گمرکى گمرک را چنین تعریف نموده است.
شوراى گمرکى C.C.C) Custom Co-Operation Council ) در ۱۵ دسامبر ۱۹۵۰
در بروکسل با توافق کشورهاى آلمان، بلژیک، دانمارک، فرانسه، یونان، ایسلند،
ایتالیا، لوگزامبورک، نروژ، هلند، پرتغال، انگلیس و ایران و سوئد تشکیل شد.
”گمرک سازمانى است دولتى که مسؤول اجراء قانون گمرک و وصول
حقوق و عوارض ورودى و صدورى و همچنین واردات، ترانزیت و صادرات کالا مى‌باشد.“
این اصطلاح
به هر یک از قسمت‌هاى سازمان گمرک و یا ادارات اصلى یا تابعهٔ آن نیز اطلاق مى‌شود.
مثلاً در مورد مأمورین گمرک، حقوق و عوارض ورودى و صدورى و کنترل واردات و
صادرات یا هر امر دیگرى که در حدود عملیات گمرکى باشد نیز به کار مى‌رود مثل:
مأمور گمرک، حقوق گمرکی، ادارهٔ گمرک و اظهار نامهٔ گمرکی.
با توجه به
تعاریف به عمل آمده مى‌توان گفت گمرک سازمانى است مالى و اقتصادى که از
دیرزمان در کشورها وجود داشته و در هر زمان بنا به مقتضیات زمان و خواست حکوت‌ها
شکل و سازمانى خاص به خود گرفته است تا به صورت فعلى در آمده است.
گمرک به‌طور
قانونى نقش تطبیق واردات و صادرات را با مقررات وضع شده براى واردات و صادرات
دارد. بنابراین در ورود یا صدور کالا نقش گمرک آن است که:
۱. الزامات
قانونى در ورود و صدور کالا توسط واردکنندگان یا صادرکنندگان رعایت شود.
۲. محدودیت‌ها
و ممنوعیت‌هاى وضع شده مراعات شود
۳. معافیت‌ها
و تخفیف‌هاى توصیه شده به موجب قانون در صورت تطبیق مشخصات کالا، به وارد یا
صادرکننده داده شود.
۴. حقوق و
عوارضى را که وضع شده است، به‌طور صحیح وصول نماید
